نکات مهم درباره آمارتوربندی | راهنمای کامل برای مهندسین عمران
آمارتوربندی (Armature ) یکی از حساس‌ترین و مهم‌ترین مراحل در اجرای ساختمان‌های بتنی است که مستقیماً با استحکام و ایمنی ساختمان ارتباط دارد. اگر این مرحله با دقت و اصولی اجرا نشود، ممکن است کل سازه با خطراتی مانند نشست، ترک یا حتی تخریب روبه‌رو شود.
در این مقاله قصد داریم شما را با مهم‌ترین اصول آرماتوربندی آشنا کنیم؛ نکاتی که در دوره آموزشی «صفر تا صد اجرای ساختمان» نیز به‌صورت عملی و کامل آموزش داده میشود.
آرماتوربندی چیست؟
آرماتوربندی به فرایند نصب و جای‌گذاری میلگردهای فولادی در قالب‌بندی بتن اطلاق میشود. میلگردها با هدف افزایش مقاومت کششی بتن، در قسمت‌های مختلف سازه مانند فونداسیون، ستون، تیر و دال به کار می‌روند.
چرا اجرای صحیح آرماتوربندی اهمیت دارد؟
• افزایش ایمنی سازه در برابر زلزله
• پیشگیری از ترک‌خوردگی بتن
• بهبود دوام و عمر سازه
• کاهش هزینه‌های تعمیرات احتمالی
نکات مهم در اجرای آرماتوربندی
1. انتخاب صحیح میلگرد
از میلگردهای استاندارد استفاده کنید، از آرماتور های زنگ زده و یا آغشته به روغن نباید استفاده گردد و در صورت وجود آلودگی باید ابتدا به پاکسازی آنها قبل از اجرا اقدام نماییم.
2. خم‌کاری اصولی
میلگردها را طبق نقشه و با دستگاه مناسب خم کنید تا ترک برندارند. از خم کردن آرماتور در دمای پایین تر از پنج درجه سانتی کرد خودداری گردد و نباید آرماتورها را که خم کردیم باز و بسته کنیم برای خم کردن دوباره و شکل دادن مجدد و باید تمام میلگرد ها به صورت سرد و با دستگاه مکانیکی خم شوند.
- تمام میلگرد ها باید توسط قیچی مخصوص بریده شوند و نباید میلگرد ها را توسط دستگاه هوا برش برید زیرا باعث میشود چند سانتی متر بریده شده با حرارت غیر قابل استفاده باشد.
3. رعایت فواصل میلگردها
فواصل بین میلگردها باید طبق نقشه باشد و از لقمه‌ها برای فاصله‌گذاری دقیق استفاده شود. فاصله ی خاموت ها از یکدیگر باید حدود بیست سانتی متر باشد یا همان یک وجب با دست که به راحتی میتوان اندازه گرفت.
- فاصله ی بین میلگرد ها تا سطح قالب بندی باید حداقل پنج ممیز دو سانتی متر باشد تا پوشش بتنی روی میلگرد ها دارای ضخامت مناسبی باشد.این کار علاوه بر ایجاد پیوستگی بین بتن و میلگرد از زنگ زدگی و خوردگی میلگرد ها را محافظت میکند.
- خاموت ها که میلگرد های عرضی هستند وظیفه ی نگهداری آرماتور های طولی را دارند و جلوگیری از کمانش آرماتور های طولی در هنگام فشار بسیار زیاد پس دقت گردد که رعایت ضوابط خاموت گزاری کم احمیت تر از آرماتور اصلی نیست.
4. بستن میلگردها با سیم آرماتوربندی
اتصالات باید محکم باشند تا در زمان بتن‌ریزی میلگرد جابه‌جا نشود. خاموت ها باید به وسیله ی سیم آرماتور بندی به آرماتور های طولی بسته شود در واقع به وسیله ی سیم آرماتور بندی به تمام میلگرد های طولی مهار شوند.
5. رعایت پوشش بتن (Concrete Cover)
پوشش بتن یا همان کاور بتنی، فاصله‌ای است که بین سطح بیرونی میلگرد و سطح خارجی بتن قرار می‌گیرد. این فاصله باید با دقت رعایت شود، زیرا نقش بسیار مهمی در محافظت از میلگرد در برابر عوامل خورنده، رطوبت، نفوذ یون کلر و آتش‌سوزی دارد.
چرا پوشش بتنی مهم است؟
• جلوگیری از خوردگی میلگردها: اگر کاور بتن کافی نباشد، رطوبت و هوا به راحتی به میلگرد می‌رسند و باعث زنگ‌زدگی می‌شوند. این زنگ‌زدگی باعث افزایش حجم میلگرد و ترک خوردن بتن خواهد شد.
• افزایش عمر سازه: میلگرد سالم، عمر مفید سازه را بالا می‌برد.
• رعایت استانداردها: آیین‌نامه‌ها (مثل مبحث ۹ مقررات ملی ساختمان ایران یا آیین‌نامه ACI) حداقل ضخامت پوشش بتن را برای شرایط مختلف (داخل ساختمان، فضای باز، محیط‌های خورنده، در مجاورت خاک و…) مشخص کرده‌اند.
ضخامت استاندارد کاور بتن چقدر است؟
• در سقف‌ها و تیرها: معمولاً 2 تا 3 سانتی‌متر
• در ستون‌ها و دیوارها: حدود 2.5 تا 4 سانتی‌متر
• در فونداسیون و المان‌هایی که در تماس با خاک هستند: حداقل 5 سانتی‌متر
نکات اجرایی برای رعایت کاور بتن:
• از اسپیسر (لقمه بتنی یا پلاستیکی) استفاده کنید تا میلگردها به‌طور دقیق در ارتفاع مناسب قرار بگیرند.
• در زمان بتن‌ریزی، مراقب باشید میلگرد جابه‌جا نشود و کاور تغییر نکند.
• قالب‌بندی باید دقیق باشد تا کاور یکسان در همه نقاط حفظ شود.
6. بازرسی نهایی پیش از بتن‌ریزی
ناظر پروژه باید اجرای میلگردها را تأیید کند تا اشکالی در بتن‌ریزی پیش نیاید.
توجه!
رعایت نکردن فاصله باعث از بین رفتن سریع پی ها و رعایت کردن باعث افزایش مقاومت ساختمان در برابر زلزله و بالا رفتن عمر پی ها و سازه ساختمانی ما می گردد.
اشتباهات رایج در آرماتوربندی
• استفاده از میلگرد زنگ‌زده یا با سطح آلوده
• خم‌کاری دستی غیراستاندارد
• کم بودن پوشش بتنی و بی‌توجهی به لقمه‌ها
• اجرای میلگردها بدون توجه به نقشه‌های اجرایی
• بستن میلگردها به صورت شل یا نامنظم
نتیجه گیری
آرماتوربندی به عنوان یکی از حیاتی‌ترین مراحل در ساخت سازه‌های بتنی، نیازمند دقت بالا، دانش فنی و نظارت دقیق است. اجرای صحیح این مرحله، تضمین‌کننده پایداری، ایمنی و عمر بالای ساختمان خواهد بود.
یادگیری اصول آرماتوربندی نه‌تنها برای مهندسین ناظر، بلکه برای تمام مجریان و کارفرمایان پروژه‌های ساختمانی ضروری است. یک اشتباه کوچک در این مرحله می‌تواند هزینه‌های بزرگی در آینده ایجاد کند.
پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری اصولی و کامل اجرای ساختمان، از فونداسیون تا نازک‌کاری، در دوره تخصصی صفر تا صد اجرای ساختمان موسسه خانه عمران شریف ثبت‌نام کنید و به جمع صدها مهندس موفق بپیوندید.